Khi nhắc đến sinh hoạt văn gnhệ cuả Sàigòn thì phần lớn chúng ta đều nhớ tới danh ca Thái Thanh, một giọng ca thiên phú, một ca sĩ tài sắc vẹn toàn.
Thế nhưng ít người biết đươc danh ca Thái Thanh cũng có hơn vài lần hát sai lời của bài hát, không đúng ý tưởng của tác giả.
Mời đọc bài cuả nhà văn Thụy Khuê, tuy đã lâu, nhưng là điều chưa biết của nhiều ngừơi, ít nhất la của TX.
Thái Thanh, tiếng hát lên trời
Trong những phút giây thiếu vắng trống trải nhất hay những nhớ nhung tha thiết nhất của cuộc đời, mọi hiện diện hữu h́nh đều vô nghĩa; ta chờ đợi một đổi trao, khát khao một giao cảm th́ bỗng đâu, một hiện diện vô h́nh lóe lên tựa nguồn sáng, tựa tri âm: sự hiện diện của tiếng hát.
Nếu thơ là một ngôn ngữ riêng trong ngôn ngữ chung, theo Valéry, hay thi ca là tiếng nói của nội tâm không giống một thứ tiếng nói nào của con người, theo Croce, th́ âm nhạc hẳn là tiếng nói của những trạng thái tâm hồn và nhạc công hay ca sĩ là nguồn chuyển tiếp, truyền đạt những rung động từ hồn nhạc sĩ đến tâm người nghe.
Thị giác giúp chúng ta đọc một bài văn, nghiền ngẫm một bài thơ, nhưng chẳng mấy ai có thể thưởng thức một bản nhạc bằng thị quan của riêng ḿnh mà phải nhờ đến người tŕnh diễn, đến ca công, ca kỹ. Ngàn xưa nếu người kỹ nữ bến Tầm Dương chẳng gieo "tiếng buông xé lụa lựa vào bốn dây" chắc ǵ ngàn sau c̣n lưu dấu vết Tỳ Bà Hành?
Sự biểu đạt tác phẩm nghệ thuật hay sự truyền thông cảm xúc từ nhạc bản đến thính giả, nơi một vài nghệ sĩ kỳ tài, không chỉ ngưng ở mực độ tŕnh diễn mà c̣n đi xa hơn nữa, cao hơn nữa, tới một tầm mức nào đó, ca nhân đă sáng tạo, đă đi vào lănh vực nghệ thuật: nghệ thuật vô h́nh của sự truyền cảm, nghệ thuật huyền diệu sai khiến con người t́m nhau trong bom lửa, t́m nhau trong mưa băo, nghệ thuật dị kỳ tái tạo bối cảnh quê hương đă ngh́n trùng xa cách, nghệ thuật mời gọi những tâm hồn đơn lạc xích lại gần nhau d́u nhau đưa nhau vào ngàn thu, nghệ thuật không tưởng đừng cho không gian đụng thời gian khi ca nương cất tiếng hát, tiếng hát của bầu trời, giao hưởng niềm đau và hạnh phúc: Thái Thanh.
*
Người ta nói nhiều đến sự nhạy cảm của phụ nữ, đến một thứ giác quan nào đó ngoại tầm nam giới. Những người đàn bà phi thường như Callas, Piaf, Thái Thanh,... đă tận dụng đến cùng cảm quan bén nhạy của ḿnh để sai khiến, xao động, chuyển hóa ngôn ngữ, âm thanh của bài hát thành nội cảm cầm ca, cấu tạo nên một vũ trụ thứ hai, đắm đuối, cuồng say, trong ḷng người:
Trời trong em, đồi choáng váng
Rồi run lên cùng gió bốn miền
Tiếng hát Thái Thanh đến với chúng ta bằng rung động trực giác rồi tan loăng trong suy tư, xoáy vào những hố sâu, những đỉnh cao, vào tiềm lực của sự sống. Trong nghệ thuật hội họa, Van Gogh dùng sắc độ chói rạng để diễn tả những cuồng nhiệt, những trận băo trong tâm hồn. Trong nghệ thuật tŕnh diễn, Thái Thanh vận dụng tiết tấu âm thanh, tạo nên sức cuốn hút mănh liệt giữa con người, t́nh yêu và vũ trụ:
Ngày đó có bơ vơ lạc về trời
T́m trên mây xa khơi có áo dài khăn cưới
Ngày đó có kêu lên gọi hồn người
Trùng Dương ơi! Có xót xa cũng hoài mà thôi!
*
Vẽ lên h́nh ảnh người nữ ca sĩ dưới ánh đèn sân khấu, Hoàng Trúc Ly đă có câu thơ thật hay:
V́ em tiếng hát lên trời
Tay xao ḍng tóc, tay mời âm thanh
Câu này, trái với vài truyền thuyết, không nhắm vào một danh ca nào nhất định, chỉ gợi lên không khí các pḥng trà ca nhạc Sàig̣n khoảng 1960. Nhưng tiếng hát lên trời là một h́nh ảnh có lẽ hợp với giọng ca Thái Thanh nhất, giữa những tiếng hát thời qua và thời nay. Thái Thanh là một danh hiệu, nhưng như có ư nghĩa tiền định: bầu-trời-xanh-tiếng-hát. Hay tiếng hát xanh thắm màu trời. Tiếng hát long lanh đáy nước trong thơ Nguyễn Du, lơ lửng trời xanh ngắt trong ṿm thu Yên Đổ, tiếng hát sâu chót vót dưới đáy Tràng Giang Huy Cận, hay đẫm sương trăng, ngừng lưng trời trong không gian Xuân Diệu, tiếng hát cao như thông vút, buồn như liễu đến từ cơi thiên thai nào đó trong mộng tưởng Thế Lữ.
*
Ngày nay, những khi t́m lại giọng ca huyền ảo của Thái Thanh trong tiện nghi, ấm cúng, ít ai c̣n nhớ đến định mệnh gian truân của một tiếng hát, những bước gập ghềnh khúc khuỷu, chênh vênh, trôi nổi, theo vận nước lênh đênh. Tiếng nhạc Phạm Duy gắn bó với tiếng hát Thái Thanh thành tiếng của định mệnh, chứng nhân của nửa thế kỷ tang thương, chia ĺa trên đất nước. Tiếng Thái Thanh là tiếng nước tôi, là tiếng nước ta, là tiếng chúng ta, là tiếng t́nh yêu, là tiếng hy vọng, là tiếng chia ly, oan khổ...
Tiếng hát Thái Thanh vang vọng những đớn đau riêng của phận đàn bà, mà người xưa đă nhiều lần nhắc đến bằng những công thức: hồng nhan đa truân, tài mệnh tương đố, tạo vật đố hồng nhan. Giọng hát Thái Thanh dịu dàng đằm thắm nhưng vẫn có chất ǵ đắm đuối và khốc liệt. Thái Thanh t́nh tự những khát vọng và những đau thương của hàng chục triệu phụ nữ Việt Nam, những thế hệ đàn bà bị dập vùi trong cuộc chiến kéo dài hằng nửa thế kỷ, kèm theo những giằng co tranh chấp, những băng hoại của một xă hội bất an. Nạn nhân âm thầm, vô danh là những người t́nh, những người vợ, những người mẹ đă có dịp nức nở với tiếng hát Thái Thanh: từ o nghèo thở dài một đêm thanh vắng đến nàng gánh lúa cho anh đi diệt thù, đến lúc anh trở về bại tướng cụt chân, đến nhiều, rất nhiều bà mẹ Việt Nam, từ Cai Kinh ngang tàng đến Gio Linh Đồng Tháp suốt đời cuốc đất trồng khoai... Tiếng hát Thái Thanh là tiếng vọng khuya khoắt của những cơn băo lịch sử.
Và Thái Thanh đă sống lăn lóc giữa cơn lốc đó. Từ tuổi mười lăm, mười bảy, cô Băng Thanh -tên thật Thái Thanh- đă mang ba-lô theo kháng chiến chống Pháp: Hà Nội, khu III, khu IV, chợ Sim, chợ Đại, chợ Neo, Trung Đoàn 9. Về thành, cô đă góp công, tích cực và hiệu lực vào việc củng cố, phát triển nền tân nhạc phôi thai với ban hợp ca Thăng Long, sau đó là kiếp ca nhi pḥng trà những nơi gọi là "Sài Thành hoa lệ", những đêm màu hồng, chiều màu tím.
Trong mười năm sa mạc, Bầu trời xanh không hát, chim ǵn giữ tiếng, tiếng chim Thanh như lời Phạm Duy trong một tổ khúc. Sang Hoa Kỳ, Thái Thanh hát lại, vẫn đắm say, vừa kiêu sa vừa gần gũi, đam mê và điêu luyện.
*
Còn tiếp....
Reply With Quote
Originally Posted by Tigon
Bookmarks