Nhạc sĩ Dương Thiệu Tước
*
Dương Thiệu Tước sinh ngày: 15-05-1915 tại Bắc Việt, mất ngày: 01-08-1995 tại Sài G̣n.
Quê quán: Làng Vân Đ́nh, Huyện Sơn Lăng, Phủ Ứng Ḥa, Tỉnh Hà Đông.
**
Tác phẩm chính: Tiếng xưa, Đêm tàn Bến Ngự, Ơn nghĩa sinh thành, Ngọc Lan, Ước hẹn chiều thu, Cánh bằng lướt gió, Chiều ...
*
Xuất thân trong gia đ́nh Nho học truyền thống, cháu nội cụ nghè Vân Đ́nh Dương Khuê, nguyên Đốc học Nam Định. Thuở nhỏ học ở Hà Nội, những năm 30 ông gia nhập nhóm nghệ sĩ tài tử Myosotis (Hoa lưu ly) gồm Thẩm Oánh, Lê Yên, Doăn Mẫn, Vũ Khánh ... Dương Thiệu Tước là người có sáng kiến soạn các nhạc phẩm thuộc loại "bài Tây theo điệu ta". Phần lớn nhạc của ông lúc đầu đều bằng tiếng Pháp đó là một thể loại đầu tiên ở nước ta và chính nó đă mở ra một hướng mới cho nền tân nhạc Việt Nam.
Những nhạc phẩm: Vầng trăng sáng, Thuyền mơ, Bến xuân xanh, Dưới nắng hồng... của ông mới ra nồng nhiệt, tạo cho nét nhạc dân tộc bay bổng trên nền nhạc hiện đại.
Những năm chiến tranh Việt Pháp và ḥa b́nh được tái lập (1954), ông vẫn tiếp tục sáng tác đều tay, có lúc dạy ở Trường Quốc gia âm nhạc Sài G̣n.
Tác phẩm của Dương Thiệu Tước sẽ sống măi với lịch sử âm nhạc Việt Nam v́ nhạc ông "là loại nhạc t́nh tứ, nhưng rất sang trọng. Đó là những ca khúc t́nh ái, thốt lên từ con tim nhạy cảm của một nhạc sĩ từng trải".
Một số sáng tác của nhạc sĩ Dương Thiệu Tước:
*
Áng mây chiều
Bạn cùng tôi
Bến Hàn Giang
Bến Xuân Xanh
Bóng chiều xưa (với Minh Trang)
Buồn xa vắng (với Minh Trang)
Cánh bằng lướt gió
Chiều (thơ Hồ Dzếnh)
Đêm ngắn t́nh dài
Đêm tàn bến Ngự
Dưới nắng hồng
Dưới trăng
Giáng xuân
Hội hoa đăng
Hờn sóng gió
Khúc nhạc dưới trăng (với Minh Trang)
Kiếp hoa
Mơ tiên
Ngọc Lan
Nhớ cánh uyên bay
Ôi quê xưa (với Minh Trang)
Ơn nghĩa sinh thành
Phút say hương
Sóng ḷng
Thuyền mơ
Tiếng xưa
T́nh anh
Trời xanh thẳm
Ước hẹn chiều thu
Uống nước nhớ nguồn (với Hùng Lân)
Vầng trăng sáng
Vui xuân (với Minh Trang)
...
*
Dương Thiệu Tước mới thật sự là người có nhiều sáng kiến trong thời gian khởi sự xây dựng một nền âm nhạc mới mẻ này. Ngay từ khi mọi người c̣n phải vay mượn nhạc điệu tây phương để soạn lời ca tiếng việt và gọi nó là ''bài ta theo điệu tây'' th́ ông lại soạn những bài mà tôi dám gọi là ''bài tây theo điệu ta''.
*
Trước cái gọi là "biến cố tháng ba 1938" gây ra bởi Nguyễn văn Tuyên, Dương Thiệu Tước đă là người đánh đàn guitare hawaienne rất giỏi, chủ nhân của một cửa tiệm bán đàn ở phố Hàng Gai, Hà Nội và có mở cả lớp dạy đàn nữa. Trong sinh hoạt hằng tuần với các bạn nhạc sĩ tài tử của ḿnh, ông đă sáng tác mấy bài mang những đầu đề bằng tiếng Pháp, như Joie d'aimer (Thú Yêu Đương), Souvenance (Hồi Niệm), Ton Doux Sourire (Nụ Cười Êm Ái Của Em)... Lời ca của những bài này là do Thẩm Bích (anh ruột của Thẩm Oánh ) soạn, dĩ nhiên là bằng Pháp ngữ.
*
Có lẽ v́ ông tự coi như đă nắm được nhạc pháp soạn nhạc Tây Phương, cho nên ông đă tuyên bố, khi được phỏng vấn về cách soạn nhạc Việt Nam : "Nếu đă có nhà văn Việt Nam viết văn bằng tiếng Pháp, th́ nhà soạn nhạc Việt Nam cũng có thể viết được những bản nhạc có âm điệu Tây Phương'' (báo Việt Nhạc số 5, ngày 16 tháng 10, 1948). Do đó, ngay trong năm 1938, ông đă cho in ra những ca khúc như Tâm Hồn Anh T́m Em, Một Ngày Mà Thôi, Bên Cây Lục Huyền Cầm, Dập D́u Ong Bướm... Bây giờ, nghĩa là 50 năm sau khi Tân Nhạc thành h́nh, trong hoàn cảnh ở xa đất nước và rất thiếu thốn tài liệu, tôi cũng cố gắng sưu tập những bản nhạc đầu tay của Dương Thiệu Tước để nghiên cứu những ca khúc đầu tiên của Tân Nhạc. Và tôi khám phá ra rằng : Tuy nhạc sĩ họ Dương không câu nệ trong việc soạn ca khúc Việt Nam với âm giai Tây Phương, nhưng trong những ca khúc tuyệt vời mà ông viết trong thời kỳ thử thách của nhạc cải cách, đa số các nét nhạc đều là nhạc ngũ cung Việt Nam. Ví dụ bài Tâm Hồn Anh T́m Em mà hồi đó ai cũng đều biết :
*
Tâm hồn anh t́m em
Theo lần sang lầu Thúy
Dưới trăng ngà sao huyền
Ḷng anh giá băng
Trong bóng sương mờ...
*
Rơ ràng nét nhạc của đoạn này nằm trong ngũ cung Sol La Do Ré Mi (thuần túy). Dương Thiệu Tước thật t́nh muốn dùng nhạc pháp Tây Phương để soạn nhạc Việt mới, nhưng ông bị nhạc ngũ cung Việt Nam trói ông lại. Sau này, trong một nhạc phẩm bất hủ của ông là bài Trỡi Xanh Thẳm, chỉ có đoạn sau là được soạn theo âm giai thất cung Tây Phương, đoạn đầu hoàn toàn là nhạc ngũ cung Việt Nam thuần túy :
*
C̣n đâu như lúc xưa
Ngày đôi chúng ta c̣n thơ
So phím tơ bên thềm
Anh hoà theo lời em
Ngàn lời ca êm ái
Khiến anh đắm say hoài
Và giờ đây em thấy
Muôn ngàn lời không phai
C̣n đâu như lúc xưa
Ngày đôi chúng ta c̣n thơ
Anh nắn cung đàn
C̣n em th́ biệt tăm...
*
Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, hai nhạc sĩ tiền phong trong phong trào Âm Nhạc Cải Cách là Thẩm Oánh, Dương Thiệu Tước đều dung ḥa cả hai âm giai ngũ cung á đông và âm giai thất cung tây phương. Bởi v́ họ đều có học thức trong cả hai loại nhạc cổ truyền Việt Nam và nhạc cổ điển tây phương cho nên khi họ sáng tác th́ nét nhạc mà họ học được từ lâu, đă tự nhiên tuôn ra từ tâm thức. Qua bài Trời Xanh Thẳm, tôi thấy trong tiến tŕnh thất cung, giai điệu Dương Thiệu Tước có nét nhạc đẹp hơn Thẩm Oánh, v́ không c̣n là nét nhạc "âm chuỗi " (arpège) nữa. Đoạn đầu của bài Trời Xanh Thẳm là ba mệnh đề nhạc ngũ cung, mô phỏng (imitation) nhau để tạo cho ta một không khí xa xưa, khi chúng ta c̣n thơ, anh so phím, nắn cung đàn để dâng ngàn lời ca êm ái, rồi th́... em biệt tăm ! Đoạn sau là nhạc dùng âm giai thất cung, giai điệu hơi giống nét nhạc của Chopin hay Schumann, kéo ta về ngày hôm nay, cũng vẫn c̣n buồn bă như ngày hôm xưa :
*
Hôm nay Đông đă trôi qua
Hôm nay Xuân đến với hoa
Thấy nắng Xuân êm đềm
Mà chẳng thấy am t́m đến
Bên sông anh đứng trông trời
Bao la mây xanh tuyệt vời
Nắn nót mấy cung đàn
Ḷng thấy như nát tan...
*
Đoạn này có những chuyển cung (modulation) khá cổ điển, rất hợp lư, rất quyến rũ v́ nét nhạc không có những "quăng" (intervalles) quá xa, quá trúc trắc mà là những nét nhạc có bán cung mềm dịu. Cấu phong của ca khúc cũng rất là cổ điển : từ đoạn A qua B, rồi kết thúc bằng A...
*
Bài Trời Xanh Thẳm sẽ c̣n được hát măi trong những thập niên sau v́ nó đă là bản nhạc t́nh, nghiêng nhiều về "nhạc t́nh đôi lứa", không c̣n là thứ nhạc t́nh chỉ có ''than mây khóc gió'' mà thôi.Đặc biệt hơn nữa, nhạc t́nh của Dương Thiệu Tước luôn luôn là mối t́nh của những nhạc sĩ, của nghệ sĩ. Có ''so phím tơ, có nắn cung đàn'' và sau này cũng vẫn có ''tơ chùng phím loan'' trong một bản nhạc tuyệt vời của ông là bản Ngọc Lan. Nhạc Dương Thiệu Tước, theo tôi, là loại nhạc t́nh tứ, nhưng cũng rất sang trọng. Đó là những ca khúc t́nh ái thốt lên từ con tim của một nghệ sĩ ḍng dơi nhà quan.
*
Tưởng cũng nên ghi lại ở đây một ca khúc nữa của ông cũng dùng hai ngũ cung Do Re Fa Sol La và Sol La Do Re Mi, bài Vừng Trăng Sáng mà nhiều ca sĩ đă hát trong những năm 44-45. Giống như những tác phẩm của Thẩm Oánh, Dzoăn Mẫn hay Văn Chung, bài này cũng vẫn nói đến chuyện yêu nhau bên hồ, dưới trăng, trong chiều thu :
*
Ḱa vừng trăng sáng
Chiếu in trên hồ
Dưới làn trăng nước
Sóng lan nhấp nhô
Mặt hồ rung rinh
Dưới khung trời tím
Có anh cùng em
Chúng ta vui hoà
Trong một chiều thu
Đắm say dưới trăng...
*
Nhóm MYOSOTIS qui tụ được nhiều nhạc sĩ nhưng về mặt sáng tác th́ trong bốn năm đầu, từ 1938 cho tới 1942 là lúc Tân Nhạc đă có thêm một xu hướng mới -- xu hướng nhạc hùng -- chỉ có hai người đầu đàn là Dương Thiệu Tước và Thẩm Oánh là có nhiều sáng tác, bài nào cũng buồn man mác (không trữ t́nh th́ cũng lăng mạn) và đều có giá trị, không những là giá trị khai phá mà c̣n phải được coi như đă hoàn mỹ và sẽ phải bất tử.
Nhưng sở dĩ nhạc của hai ông Thẩm Oánh, Dương Thiệu Tước (cũng như của các nhạc sĩ trẻ trong nhóm TRICEA mà tôi sẽ đả động tới trong những chương sau) được mọi người biết tới trong giai đoạn đầu này, đó cũng là nhờ ở sự tích cực của một người, tuy không có nhiều sáng tác nhưng đă có công kết hợp các nhóm để tổ chức các buổi tŕnh diễn nhạc mới. Đó là nhạc sĩ Lê Ngọc Huỳnh, tác giả bản Trên Đường Hưng Quốc, vốn là người anh của quân nhạc trưởng tương lai Lê Như Khôi. Lúc Tân nhạc mới ra đời, chưa có những giọng ca lớn để truyền bá bài bản mới, sự phổ biến dựa vào việc ấn hành các bản nhạc hoặc dựa vào các buổi tŕnh diễn của những ban nhạc tài tử trong đó, ban nhạc Orchestre Amateur do Lê Ngọc Huỳnh kết hợp một số đông các nhạc sĩ trong nhóm để thành lập, là ban nhạc quan trọng nhất.
*
Trong những năm đầu của Tân Nhạc, tác phẩm của nhóm MYOSOTIS rất là nhiều, nhưng không lưu truyền cho tới về sau, trừ một số bài nào đó, ngẫu nhiên được một giọng ca lớn nào đó, ví dụ giọng Thái Thanh hay Kim Tước, hát lại trong những thập niên sau. Đó cũng là một điều đáng tiếc, v́ xét ra những bản nhạc đầu mùa của hai vị tiền phong Dương Thiệu Tước, Thẩm Oánh... có một hương vị rất trinh trắng, phản ảnh một thời rất êm ả của chúng ta, trước khi những cơn cuồng phong kéo tới, liên tiếp trong bốn, năm chục năm trời. Nếu cần phải biết rơ hơn về tác giả để hiểu biết và yêu mến tác phẩm hơn, tôi thấy trong hai vị sáng lập ra nhóm MYOSOTIS, Thẩm Oánh đă đạo mạo th́ sẽ đạo mạo suốt đời, c̣n Dương Thiệu Tước th́ có một đời t́nh khá chuyển động. Sau 1975, với tuổi hạc đă khá cao, ông c̣n kết duyên với một thiếu nữ rất trẻ và ''lăo bạn'' này vẫn ''sinh châu'' như thương. Mới hay, nhạc sĩ là hạng người thuộc ṇi t́nh... cho tới hơi thở cuối cùng.
*
Quay về với sự t́m hiểu trong giai đoạn thành lập của Tân Nhạc này, ta thấy sau một thời gian ngắn, nhóm MYOSOTIS không c̣n là một nhóm thuần nhất nữa. Các thành viên sẽ chia tay nhau, mỗi người đi theo hành tŕnh riêng của ḿnh. Nếu như sau này Thẩm Oánh c̣n sáng tác thêm những bài mới thuộc nhiều loại khác nhau, th́ Dương Thiệu Tước ít khi chịu rời khỏi lĩnh vực nhạc t́nh tứ và cao sang đặc biệt của ông. Về sau, khi nhạc dân ca được coi như phản ảnh đúng tâm hồn của dân tộc, Dương Thiệu Tước quay hẳn về nhạc ngũ cung để cống hiến cho ta những bài hát bất hủ như Tiếng Xưa, Đêm Tàn Bến Ngự ... Rồi cũng trong ư muốn dung hoà cả hai hệ thống âm nhạc Việt, Âu, tại mấy Đài Phát Thanh ở Saigon, ông chủ trương h́nh thức ''cổ kim hoà điệu'' nghĩa là hoà tấu những bản nhạc mới với đàn tranh Việt Nam cùng hoà điệu với giàn nhạc Tây Phương.
*
Từ 1946 cho tới 1953, nhạc phẩm của Dương Thiệu Tước được xuất bản rất mạnh mẽ v́ quanh ông không có ai là địch thủ cả. Hầu hết các nhạc sĩ trẻ và có tài đă rời bỏ thành thị đi kháng chiến... Dương Thiệu Tước và một số nhạc sĩ khác như Đoàn Chuẩn, Từ Linh ở lại Hà Nội và soạn ra khá nhiều bản nhạc t́nh. Rồi ông vào Saigon làm việc tại các Đài Phát Thanh Pháp Á, Đài Phát Thanh Quốc Gia rồi làm giáo sư dạy nhạc tại Nhạc Viện Saigon cho tới khi ông mất vào năm 1996, khi ông 83 tuổi.
*
(Trích từ Biên Khảo: Nhạc Sử Việt Nam - )
Reply With Quote
Originally Posted by Tigon
Bookmarks