Tại sao Trung Quốc rối rít lên v́ giải Nobel?
Kerry Brown
Chatham House
Phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc Khương Du tuyên bố tuần này rằng bất kỳ nước nào cử đại diện đến Oslo dự lễ trao giải Nobel Ḥa b́nh cho ông Lưu Hiểu Ba đều là “thằng hề”.
Theo quan điểm của Trung Quốc, nhân vật đối lập bị giam Lưu Hiểu Ba là một kẻ tội pham. Phản ứng của họ trước lễ giao giải thưởng Nobel Ḥa b́nh cho ông đă rất gay gắt và không ngừng.
Nhiều người thắc mắc v́ sao phải rối rít như vậy, nhất là khi giải thưởng Nobel từ lâu bị coi là có tính chất chính trị và ngày càng bớt được quan tâm.
Các giải Nobel có thể đă bị mất giá trị tại Trung Quốc hiện nay, nhưng chúng cũng dường như chưa hoàn toàn mất sức hấp dẫn.
Lang thang quanh một hiệu sách ở một tỉnh Trung Quốc năm 1995, tôi đă ngạc nhiên thấy một bộ sưu tập, bao gồm tác phẩm tiêu biểu của tất cả các nhà thắng giải Nobel Văn học kể từ khi khởi đầu.
Hầu hết các nhân vật đă bị quên từ lâu. Nhưng bộ sưu tập này, tất cả được dịch sang tiếng Hoa, là biểu tượng của sự mong muốn mạnh mẽ tại Trung Quốc có một nhà văn đoạt giải Nobel xác thực riêng cho đất nước.
Và mặc dù những người trúng giải Nobel gốc Hoa đă được đón chào nồng nhiệt tại quê hương tổ tiên của họ, chính phủ cũng đă đặt rất nhiều nỗ lực và tài chính để giành một giải trong suốt những cuối năm 1980 và đầu năm 1990.
Giải Nobel vẫn có ảnh hưởng ở Trung Quốc
Nhưng giải thưởng Văn học năm 2001 cho nhà văn Hoa kiều Cao Hành Kiện (Gao Xingjian) là một sự thức tỉnh bất ngờ.
Ông đă viết nhiều điều chỉ trích xă hội Trung Quốc hiện đại, thậm chí không sống ở đó từ năm 1990. Chính phủ lên án tác phẩm ông là suy đồi.
Kể từ đó, sự ủng hộ công khai cho giải thưởng Nobel đă mờ đi.
Sỉ nhục
Nhưng ở chốn riêng tư, giải thưởng Nobel, cho bất kỳ lĩnh vực nào, vẫn duy tŕ một tiếng vang đặc biệt tại Trung Quốc.
Nó có liên quan đến sự theo đuổi tính chất hiện đại, sự công nhận toàn cầu và sự xuất sắc trong lĩnh vực học thuật và trí thức mà Trung Quốc đă cố gắng theo đuổi trong các chính sách giáo dục và kinh tế.
Có thể ngạc nhiên khi những lănh đạo cao cấp bật đèn xanh cho sự lên án giải thưởng sau thành công của ông Lưu - nhưng họ đang trong một vị trí khó khăn.
Đối với nhiều blogger dân tộc chủ nghĩa, như Wang Xiaodong và các đồng tác giả của sách bán chạy nhất năm 2009, “Trung Quốc không hạnh phúc (China is Not Happy)”, sự sỉ nhục của một tổ chức phương Tây trước đây được quư và ngưỡng mộ chính là điều họ phản đối quyết liệt nhất.
"Chúng tôi đă chấp nhận lời khuyên của các ông và hiện đại hóa theo phương pháp phương Tây," ông Wang và nhà văn đồng nghiệp phàn nàn, "và sau đó phương Tây từ chối chúng tôi."
Ngụ ư là phương Tây kéo bè đối phó với một Trung Quốc ngày càng chơi ván cờ hiện đại hóa, vốn được sáng tạo ở nước ngoài, cho lợi thế riêng của minh.
Trong bối cảnh này, giải thưởng Nobel được xem như một h́nh thức ngăn chặn và từ chối trí thức.
Nó được xem như một âm mưu của giới tinh hoa phương Tây để làm nhục và xấu hổ Trung Quốc và các nhà lănh đạo hiện nay, thách thức sự tín nhiệm và quyền hạn của họ.
Ngụ ư mấu chốt là Trung Quốc, ít nhất theo danh sách người thắng giải Nobel đến nay, không thể sản xuất nhà văn, khoa học, nhà kinh tế được quốc tế công nhận.
Nước này chỉ có thể sản xuất được những nhà đối lập tầm cỡ thế giới.
Người giành Nobel duy nhất trong lịch sử nước Cộng ḥa Nhân dân Trung Hoa trong khi vẫn c̣n ở trong nước là một tù nhân, bị giam 11 năm vào ngày Giáng sinh năm 2009 v́ tội lật đổ nhà nước.
Sự xung đột về nền văn minh
Giải Nobel làm ông Lưu Hiểu Ba được biết đến nhiều hơn
Bắc Kinh lẽ ra có thể tỏ thái độ khinh thị cao ngạo, như Liên Xô khi Andre Sakharov được trao giải thưởng ḥa b́nh vào năm 1977.
Không b́nh luận nào được đưa ra, gia đ́nh ông được phép tham dự buổi lễ trao giải thưởng, và truyền thông Liên Xô không được theo dơi.
Nhưng đối với chính phủ Trung Quốc, hiện nay có thái độ khinh thường đối với các anh em đồng chí cũ tại Nga, đó không phải là mô h́nh họ muốn.
Đối với Trung Quốc, thật là sỉ nhục khi họ đă tiến hành những đổi thay xă hội và kinh tế sâu sắc trong ba thập niên qua, vậy mà phương Tây vẫn không chịu thừa nhận mà chỉ nh́n vào những vấn đề.
Đúng hay sai, các cuộc đối thoại hiện đang tăng lên thành một "xung đột của nền văn minh" mà lănh đạo cũ của Trung Quốc như Đặng Tiểu B́nh trong những năm 1980 đă hết sức cố tránh.
V́ lư do đó, giải Nobel Ḥa binh năm 2010 nêu lên nhiều câu hỏi phức tạp nhưng cấp bách và quan trọng - quan trọng nhất là ông Lưu đă nói những ǵ làm các nhà lănh đạo Trung Quốc khó chịu, đến nỗi câu trả lời duy nhất của họ là phải bỏ ông vào tù?
Cho đến nay, phản ứng của chính phủ Trung Quốc là la hét giận dữ và thiếu khoan dung. Nhưng sớm hay muộn, họ sẽ phải t́m ra một cách trả lời b́nh tĩnh hơn một chút.
Theo BBC
Reply With Quote
Bookmarks