SAIGON THUỞ ẤY ...

[Nguyen-Manh-Quoc]

.. thân phúc đáp Bạn Xoài..
... thế là ông Xoài cũng thích lò dò Dong phương bí kíp chăng ?
Luận về tuổi tác thì bên Dịch Đông Phương có nhiều huyền bí hơn.. ngày xưa khi về làm việc cho Grall.. mấy thầy chú đều la lên rằng có tới hai con dê.. nó sẽ phá sạch dám cỏ cúi nay mai thôi ..
Hai con dê.. xin mạn phép nói ra là thời đó 1966 thì bacs sĩ DQHoa sanh ngày 06- tháng ba 1930, còn nmq thì sanh ra ngày 01-tháng 3-1930 Thân nhau nhưng đối đầu.. thân là vì làm việc có qua lại cùng ngành.. còn nghịch nhau là vì DQH theo nhóm Mỹ Tho.. còn nmq thì là gia đình bị CS chu di.. may sống sót là nhờ quân Nhật.. rồi trốn tránh.. như đã gõ trong truyện trên trang web này..
Nhưng có một điều mà nmq không tìm nổi ra là.. số mạng.. cái ẩn số này sao khó tim dến tìm dến thế. Cái khác biệt giữa Tủ vi can cứ trân 118 vị sao.. phối hợp luân chuyêny hiệp đồng hay đố kỵ nghịch với nhau qua 12 cung.. rồi giờ. rồi vùng miền Nam/Bắc sinh nhân.. còn Độn số của Khổng Minh ẩn hiện báo ứng theo Chu Dịch (64 que-hào) cũng vô cùng phức tạp.. không thể luận theo khoa học Tây phương..

Tuy có một điều theo đạo Phật là thấy hợp nhất và tương quan chặt chẽ đến đời sống đó là " nhân quả/ báo ứng".. vì thiện hay ác đều ở trong lòng ta mà suy ra..
... nmq đã hết sức tuân theo lời Mẹ.. làm tốt mọi công việc dù cho có thế nào chăng nữa.. cho nên ngày hôm nay.. có lẽ là đúng cho nmq, và nmq tự cảm thấy an lòng.. thanh thản, không vướng mắc hay bận bịu bất cứ việc gì.. cái gì.. . Kính chào ./. nmq

[Xoài]

Cháu chỉ biết tính tuổi thôi. Má và dì cháu hay nói "Canh cô mồ quả, tuổi Canh Ngọ khổ lắm".

[Xoài]

Còn đạo Phật, đó không chỉ là một triết lý sống, nó là con đường đem đến sự tự chủ, an lạc, tinh thông, sáng suốt. Người thấy được, ngộ được cái lẽ huyền diệu của nó và thực hành theo, là người hạnh phúc và may mắn nhất thế gian.

[Xoài]

Tuy có một điều theo đạo Phật là thấy hợp nhất và tương quan chặt chẽ đến đời sống đó là " nhân quả/ báo ứng".. vì thiện hay ác đều ở trong lòng ta mà suy ra..
... nmq đã hết sức tuân theo lời Mẹ.. làm tốt mọi công việc dù cho có thế nào chăng nữa.. cho nên ngày hôm nay.. có lẽ là đúng cho nmq, và nmq tự cảm thấy an lòng.. thanh thản, không vướng mắc hay bận bịu bất cứ việc gì.. cái gì.. . Kính chào ./. nmq

Vâng, thiện hay ác là từ tâm mà ra. Tâm nghĩ việc xấu thì hành động sẽ theo đó mà "xấu", tâm nghĩ việc lành thì hành động cũng theo đó mà đem lại bình an, lợi ích cho mọi người, mọi loài.

Và không chỉ với "thiện, ác", sở dĩ tất cả mọi chuyện trên đời có nhiều mặt để thể hiện là do cái nhìn của chúng ta. Cái nhìn phân biệt sẽ "thấy" (cảm nhận) sự vật, hiện tượng là phân biệt. Biết hết tất cả mà không vướng mắc vào hiện tượng, không phân biệt chấp nhất "đúng, sai" là cái biết đúng, cái nhìn đúng. Phân biệt và dính mắc gây khổ đau, luân hồi. Không phân biệt, không dính mắc thì không còn chỗ để vướng víu, không còn cái chướng ngại, cản trở, đó là giải thoát. Tâm không vướng víu, giới hạn thì sẽ bình an, không còn sợ hãi, không còn mộng tưởng điên đảo. Tâm an bình thì mọi việc an bình; ngồi trong nhà lửa mà không thấy nóng. Tâm không phân biệt thì tâm sẽ không còn biên giới, thương người dưng như thương thân; thương từng sinh linh trong cõi đời như nhau, từ con giun con dế đến chú chó con xinh xắn, người hàng xóm dễ thương hay dễ ghét. Tâm bồ tát như thế sẽ có sức lan toả, cuốn hút, người chung quanh sẽ được lợi lộc, đó là cái sức mạnh của tâm.

Vài dòng viết vội, cháu chẵng có ý định múa rìu qua mắt thợ, chỉ muốn chia sẻ vài cảm nghĩ.

[Le-Thi]

Ông bạn Xoài nói đúng như một sư ông và tôi thường suy nghĩ làm thế nào để thực hiện những ý tưởng này vào cuộc sống hàng ngày của bản thân .

Phải chăng , con ngưới từ khi sinh ra cho đến chết luôn luôn có trách nhiệm đối với bản thân , đối với gia đình , đối với xã hội , đối với tổ quốc , đối với nhân loại .

Phương cách thực hiện những trách nhiệm này là quyết tâm xây dựng và trong cố gắng không gây tổn thương cho người khác .

Thí dụ trách nhiệm đ/v bản thân là xây dựng tâm , trí , tài sản , uy tín ... tức là tạo khả năng để thực hiện tốt những trách nhiệm khác trong cuộc đời của mình .

Hạnh phúc là thành quả của sự thực hiện trách nhiệm .

Không có gì vui sướng hơn người mẹ khi con mình thành nhân .

[Nguyen-Manh-Quoc]

chào quí Bạn,,..
Rảnh rối lần mở lại truyện xưa thì hai cậu ấm, cháu nội.. sán lại gần bên...
.. ông Nội..ông lại gõ bài mói hay đọc lại truyện xưa đấy ông ??
.. ngoảnh lại nhìn hai khuôn mặt thơ ngây.. ;.... ông nội tìm về chốn cũ....
ông ơi.. cháu có đọc cái thread này của mấy ông bà gõ ra.. rồi đến bài # 3319... thì câu chuyện lại chuyển qua kể chuyện cổ tích.. thế thì cổ tích là như thế nào ??
-.. cháu đã đọc thread này..!.. thế cháu nghĩ sao ?? 2 cháu này qua năm 2016 thì sửa soan lên Đại học... thấy các cháu muốn tim hiểu.. bụng thấy vui vui.. .... để ông giải thích cho các cháu hiểu đôi chút..
Bây giờ ông cháu chúng ta cùng bước vào khu vườn Văn hoá của dân Việt.. nhưng ông chỉ nơi sơ thôi.. về một vài nguồn gốc...
cacs cháu đã đọc bài về Từ Thức.. Thien Thai... lên Tiên.. này nọ.. thế vậy sau khi đọc cháu thấy làm sao ?? nó hay.. mê hoặc.. huyền hoặc hay đưa con người cháu vô một giấc mộng.. tương tự như cô bé Alice lạc vào miền đất lạ kỳ ??
-.. cháu cũng thấy hay hay.. nó đậm màu tưởng tượng mà hình như nó muốn bay cao.. vì nếu nó không hay thì đã không có còn tồn tại hay như những sản phẩm văn hoa khác mượn hình anh trong truyện để sáng tác như những bài hát của phạm Duy.. hay những vần thơ .. mà nó còn có thêm một thứ Triết lý.. Triết lý về tâm nguyện.. về cuộc sống...hoaif bão của con người

Một câu truyện treo ấn từ quan.. đi tìm du ngoạn mong tìm cầu an thái thì chợt đến một truyện tình.. cái duyên hạnh ngộ. rồi bỗng như tỉnh giấc một tiếc nnư câu truyện treo ấn từ quan.. đi tìm.. du ngoạn mong tìm cầu an thái thì chợt đến một truyện tình.. cái duyên hạnh ngộ. rồi bỗng như tỉnh giấc một tiếc nuối... cái đẹp của cảnh thanh bình và cái duyen dã cấu tạo nên câu truyện..
Rồi sau đó các văn thi sĩ nối gót tìm về tâm thức; cảnh tượng huyền hoặc trong giấc mơ... nào người đẹp trong tranh (Vũ khắc Khoan).. hay như Bích câu kỳ ngộ( truyện bình dân).. được truyền khảu trong dân gian song song bên cạnh những câu truyện của bình dân phong hoá như truyện "trê cóc.. ".Tấm Cám.. ẩn dụ mà thực tiễn.. đó là cái khó cũng như fairy tales/ Grimms.. ngay như cả một vài nhân vật anh hùng trong Lịch sử...
...................t a về rũ áo mây trôi
.................. gối trăng đánh giấc bên đồi dạ lan
.................Rằn g xưa có gã từ quan...
Lên non tìm động hoa vàng.. ngủ say

[Ti Gôn]

Hạnh phúc là thành quả của sự thực hiện trách nhiệm .

Không có gì vui sướng hơn người mẹ khi con mình thành nhân .

Trở vô thăm VL , thấy chị Lê Thi phán câu này , chịu quá đi

Đứa con gái Út mà em lo lắng nhất , giờ đã sắp đám cưới và sau đó ra trường ( Tiểu đăng khoa rồi mới Đại đăng khoa ) . Em sắp tròn trách nhiệm làm Mẹ , phải không chị ?

[Nguyen-Manh-Quoc]

.. tối hôm qua.. chúng tôi ngồi góp chuyện vui.. rồi có bạn từ xa gọi đến...
-.. mấy bô lão cuối năm lại lôi thơ ra đọc cho đám con cháu nghe ?? chứ vậy chúng có hiểu mô tê gì không ta..?

Vâng.. nếu đọc thơ văn thì cũng phải có biết qua từ dã sử đến điển tích.. đến bối cảnh xã hội thời xưa.. có vậy mới hiểu được ý của tác giả.. chứ còn không thì khác gì... đàn gẩy tai trâu..!! Nhân tiện đã chót gõ lên bài thơ... thì chúng tôi.. còn nhớ chút gì thì xin trả lời cái biết.. còn không thì... kính nhơf các Bạn Doc..( trên Vietland cũng có nhiều nhà giáo Văn học đỉnh cao.. kính mong nhận được góp ý..nmq) chỉnh sửa nếu sai hay như góp thêm ý vô cho các cháu chắt được hưởng chút duyên văn nghệ phi thời gian, nhờ đó các cháu chắt sẽ có con mắt nhìn lên các bậc tiền bối một cách cung kính hơn... nay xin giải nghĩa sơ sơ thôi..;

Bài thơ tựa đề của nhà thi sĩ Phạm Thiên Thư, một Thiền sư (?).. ; Rằng xưa có gã từ quan...!
Bao gồm bốn đoản khúc tả về một vị quan rũ áo đi tìm cái dẹp thiên nhien của tạo hoá.. nhưng mang nhiều điển tích làm cho đượm màu sắc và ý nghĩa sâu sắc hơn.. mang tâm trạng nhièu hơn.. và chũng ta hãy đi vô tìm cái đẹp của thơ văn trong từng câu..
bốn câu đầu ; mở bài..;

Ta về rũ áo mây trôi...
Gối trăng đánh giấc trên đồi Dạ lan :
.. nghĩa đen là rũ bỏ phàm trần tà áo quan trên mình khi cởi bỏ thì cũng chỉ là thứ dân .. không bận bịu không vướng mắc.. ăn quán ngủ đồi thảnh thơi.. và đồi Dạ Lan huyền sử dân gian kể lại rằng xưa kia chõ đòi này thường có Tiên xuống đồi bầy cờ ra vui chơi dưới bóng trăng suông....

Rằng xưa có gã từ quan...
lên non tìm động hoa vàng ngủ say... :
Vị quan huyện này có tên, phỏng đoán là Từ Thức.. chàng thi nhân mơ mộng.. chán ngán quan trường rũ áo ra đi.. đến đồi Dạ lan .. ngủ và hoa vàng/ lại là mặt trời khi hoàng hôn xuống khuất sau rặng núi ( ngủ say sưa cho đến sáng mai.. thì giấc ngủ đợi chờ gặp tiên sẽ sảy ra khi mắt trời khuất sau rặng núi...
bốn câu thứ hai...(thực)..;

Ngựa xe qua ải sương này,.. đâu là cảnh cửa ải.. nằm nơi khe núi của biên giới hai nước.. quanh năm có sương mù che khuất..
còn nghe nhạn lạc kêu hoài bãi sông... nhìn xuống phía xa là bãi cát bến sông và tiếng hạc kêu sương man mác vọng về..
sông suôi gờn gợn mây hồng... ánh nắng hoàng hôn hãy còn leo lét soi sắc đỏ hồng phản ánh trên sóng nước Trường giang..
Tiếng ca lạnh thấu.. hoàng hôn giục đò.. tiếng hát nức nở của người ca nhi sao mà thương sót lạnh lẽo reo vào lòng người nghe.. còn xa xa vẫn có tíếng gọi con đò giục giã qua sông....
bốn câu thứ ba.( luận.)..;

Hoa đào tưởng bóng đào xưa.. điển tích.. một nho sinh trên dduowng vô Kinh đi thi.. khi đi ngang qua một căn nhà chợt nhìn thấy một cô gái.. bẽn lẽn bên cây đào đầu xuân đầy hoa đang nở.. hoa đẹp và ngưỡi cũng đẹp.. trong lòng văn nhân chơt nẩy ý luyến thương.. mong rằng nàng sẽ đợi cho đến khi đăng khoa trở về...
Thuyền sang bến nọ giòng mờ khói vơi... có biết đâu con Tạo trớ trêu.. chàng vô kinh thi đậu khi ra về.. những mong nằng vẫn còn đó để được ngỏ lời cầu duyên kết nghĩa.. thế nhưng.. nàng đã xuống thuyền sang sông cùng ai đó mất rồi.. ddaay là chỗ chuyển từ tar cảnh sang tả sang tình..
Hoa dương vàng nhạt sầu người... ánh nắng mặt trời nay cũng nhạt nhoà làm cho lỡ làng câu truyện thầm mong của thi nhân đã làm cho lòng yêu đương chìm lắng xuống..
Ta về uống nước sông khuây khoả lòng.. câu này mang điển tích chàng ngự Tương giang đầu.. thiếp tại Tương giang vĩ.. hai người cùng uống nước của một dòng sông nhưng mà xa cách..vì nàng đã đi lấy chồng xa..
bốn câu thứ tư, (.kết.).;

Đưa nhau đổ chén rượu hồng...đáng lẽ chén rượu hồng là chén rượu giao bôi, hợp cẩn mà nay tiễn nhau bằng cách đổ chén rượu xuống sống tiễn đưa nhau... khi từ biệt...
Mai sau em có theo chồng đất xa... mai này em đi theo chồng thì.............
Qua đò gõ nhịp chèo ca... hãy gõ ván thuyền mà cất lên tiếng hát...
Nước xuôi làm rượu.. quan hà chuốc say..!.... nhìn xuống giòng nước chảy xuôi mà tưởng tượng rằng đây là chén rượu ly bôi đang cuộn theo giòng nước chảy qua chốn quan ải .. cùng chuốc cho nhau say đi ....!!

Trong thi văn của VN thường mang nhiều điển tích của Trung Hoa.. thật sự vậy; vì khi xưa, Hán văn được dùng trong văn hoá Việt từ thuở ban đầu cho đến đời văn quan Hàn Thuyên mới tìm cách thoát Hán.. nhưng cách viết tượng hình vẫn duy trì còn;.. cách hành văn, cú pháp vẫn còn dầy đặc trong Thi văn ngay cho đến cả bây giờ..nào nghĩa bóng, nghĩa đen.. ẩn dụ.. điển tích....
Vì vậy.. muốn đạt hiểu được phong hoá Việt.. cũng cần phải có căn bản Hán văn, không phải đẻ làm nô lệ mà để thuỏng thức cái tinh hoa Hàn lâm của Văn hoá Đông phương...
Mong được quý Bạn góp ý để gìn giữ văn hoá Việt..
Kính mong .. Cô Tú Thanh Vân/ Giáng Ngọc

[Nguyen-Manh-Quoc]

ngày 06 tháng Giêng 2016 tiếp theo...
chiều hôm qua.. bà Tôn nữ Minh Lý gọi phôn qua.. các bà lại ôn lại chuyện xưa.. rồi lại lan man qua Văn học xa xưa của VN Bích câu kỳ ngộ là một sự tích ở nước ta.. mà nhớ lại cái thời còn mài đũng quần ở Marie Curie... Văn học Pháp có cái hay của Âu châu, còn Văn học Việt có cái hay của Phương Dong.. và một phương Đông có màu sắc giao hoà của ba tôn giáo Phật Khổng Lão.. các bà hăng say bàn luận..
Ngồi im để nghe, rồi một thoáng hương xưa đưa về với Vn học Việt thuần tuý.. nhưng đượm phong cách hàn lâm.. Nhuw trên đã kể về Thiên thai và Tiên đồng Ngọc nữ.. Với những hình ảnh trừu tượng mang sắc thái Trung hoa, nào Động đình hồ.. hay Dương tử giang.. ngay như cả những ngôi chùa cua các môn phái võ đang Thiếu Lâm, Nga my.. Linh sơn.. hùng vĩ... thì VN ta cũng có nhứng câu truyện, huyền thoại tuy dân gian thế nhưng có di tích để lại cho hậu thế..đó là câu truyện thần tiên ; Bích câu kỳ ngộ....
... là một câu truyện, sự tích ở nước tamootj người hoc trò có tên là Trần tú Uyên gặp một nàng Tiên ở đất Bích Câu, bởi thế mới đặt tên truyện là ; Bích câu kỳ ngộ.. sự gặp gỡ lạ lùng ở Bích câu....
Bích Câu trước thuộc làng Yên Trạch, tổng Yên Hoà, huyện Thọ xương, tỉnh Hà nội, nay sáp nhập vào thành phố Hà nội là phố Cát Linh, ở đâyconf có đền thờ Tú Uyên là cái di tích của câu truyện hoang đường này. Truyện được viét bằng thể thơ Lục-Bát 6x8... thể loại thơ đặc trưng của van chương bình dân Việt...
Tú Uyên nho sinh nghèo..thường hay dong chơi ngắm canh.. một hôm đi đến đất Bích Câu.. thấy phong cảnh ddepj..bèn dựng nhà ở đó.. Một hôm ông đi xem chùa Ngọc Hồ, tức chùa Bà Ngô ở phố Sinh Từ.. chiều đến sắp trở về nhà..chợt thấy bay đến trước mặt một tờ giấy chép một bài thơ bay đến.. có ý trêu ghẹo mình.. Trông ra cửa Tam quan, thấy bóng dáng của một người con gái sinh đẹp, ông bèn đi theo... đến Quảng Văn đình, nay là chợ Cửa Nam... thì biến mất... trở về chàng thư sinh... ốm tương tư ( lovesick )...

Sau đó lang thang.. đi đến đền Bạch Mã, nay là phố hàng Buồm, vào lễ cầu báo mộng.. Đêm về Thần báo cho ông hay rằng... sáng hôm sau ra đợi ở phố Cầu Đông, nay là phố hàng Duongf... thì sẽ gặp người con gái ấy...
Hôm sau Tú Uyên ra đợi.. mãi đến chiều .. mà chỉ gặp có mỗi một ông lão cầm trên tay gọi bán bức tranh... vẽ hình một người thiếu nữ.. giống hệt như người thiếu nữ mà ông đã gặp.. Ông xin mua về.. treo ở nhà. Cứ đến bữa ăn thì ông lại dọn ra.. hai cái bát.. hai đôi dũa.. và mời người trong tranh cùng ăn cơm... mấy ngày sau.. đi học về thì lại thấy mâm cơm swnx sàng.. sinh nghi.. Một hôm ông rình trộm xem sao.. thì thấy người trong tranh bước ra.. ông vội chạy đến chân hỏi. Người tố nữ xưng tên là Giáng Kiều.. ở trên cung Tiên xuống.. xin kết duyên cùng ông..
Cuộc sống vợ chồng có đầm ấm có bất bình gây gỗ nhưng Giáng Kiều thương hại bỏ qua vì sau những cơn giận dữ.. ông lại năn nỉ xin lỗi.. có lần Giáng Tiên bỏ đi ôg hết lòng đi tìm... rồi lại toan tự vẫn... làm Giáng Tiên cảm động.. trở lại đoàn tụ như xưa..
Hai người ăn ở với nhau có được một mụn con đặt tên là Châu Nhi.. Giáng Kiều khuyên ông nên tu tập , lại còn đưa cả bùa chú.. linh đan cho ông.. Rồi một ngày đắc quả tu.. hai vợ chồng dặn dò Châu nhi ở lại cõi trần.. cùng cưỡi hạc về trời... xin dẫn giải một đoạn trong Bích Câu..
.... Tú Uyên. mắc bệnh tương tư..
Nỗi nàng canh cánh nào quên
Vẫn còn quanh quất giấc Tiên khéo là.
Bướm kia vương lấy sầu hoa,
Đoạn tương tư ấy nghĩ mà buồn tênh !
Có khi gảy khúc đàn tranh
nước non ngao ngán ra tình hoài nhân (1).......ẩn dụ= nhớ người hay khúc đàn Phượng cầu hoàng
Cầu hoàng tay lựa nên vần,
Tương Như lòng ấy, Van Quân lòng nào... = sự tích Trác Văn Quân
cos khi mượn chén rượu đào ...
Tieecj mồi chưa cạn, ngoc dao đã đầy

Dẫn giải trên để chúng ta thấy ảnh hưởng của điển tích Trung hoa đầy rẫy trong nền Thi văn của Việt Nam.. Nhưng câu truyện huyền hoặc mà lại có chứng tích tồn tại để chứng minh.. Như vậy thúc có hay là hư cấu... ??

Nhưng có một điều rằng hầu hết các bài Văn Thơ đều có trạng thái ẩn dấu cái ước vọng.. đam mê.. hoài bão của cá nhân trong hoàn cảnh xã hội hiện hữu..Phản ánh len cái tầm quan trọng của tôn giáo Phật/ Khổng/ Lão đã ảnh hưởng mạnh mẽ lên lớp hàn lâm nho sĩ..
Phật giáo gieo vào lòng người cái giải thoát và luân hồi..

Khổng giáo thì đưa cho con người vào nhập thế hành động và xuất thế lưu danh..
Lão giáo.. quan niệm thảnh thơi an nhàn cho cả thể sác và tâm hồn.. không bận đén truyện thế gian..
Ngày hôm nay.. hình như đa số trong chúng ta.. đã bỏ quên đi cái Văn hoá.. phong cách Việt hay Á đông mà chạy theo thời.. phải chăng vì Văn học của ta nó trừu tượng nó thụ động ?? chứ theo như ngu ý.. chính nó lại là căn nguyên tạo dựng nề nếp cho một gia đình..
hay thử đi tham quan hay nhìn đến hình ảnh của những nhà Dưỡng lão.. Hãy bước chân vào đó.. để được nhìn thấy sự thật.. khi mà những con người cao tuổi cũng vẫn còn chut tình thương yêu dành cho cháu chắt.. những ánh mắt già nua nhìn chăm chăm qua khe cửa sổ.. nhìn xuống đường.. nhìn giòng xe người đi qua lại.. mà trước đó đâu có xa. chính những bô lão này hãy còn hăng say vật lộn với giòng đời ..

Năm 2010.. khi lão hủ khởi tập gõ trên diễn đàn DCV online.. tập chuyện Hà nộ trong ký ức.. thì được một số bạn đọc và người quen gọi sang... khen chê.. tuy nhiên cũng có những cảm khái thương cho số phận.. trong đó có một bài thơ của một cô gái ở Hà nội nhờ ai đó gởi sang cho lão hủ.. hôm nay xin phép tác giả để đưa ra một cảm nhận của người đọc ...

Bụi cuộc đời..
màn nắng chiều nhẹ vương bên cửa sổ
bụi hoàng hôn, vương vấn cả bầu trời
chú chim nào, vừa cất cánh chơi vơi..
chập chững vướng bui đời quay về tổ !
bụi hoàng hôn, mà lòng ta cứ ngỡ..
..... bụi cuộc đời ma quái, đượm không gian
.. quê hương ơi !! sao ngươi quá điêu tàn !
.... thiên đang.. vũ trụ rộng thênh thang..!
màn nắng chiều như; hai hàng luỵ nhỏ !
ngẫm thương đời đầy sương gió.. gian nan..
Ơi chú chim đang mải hót trên ngàn...
có nghe thấy đời muôn vàn cay đắng !
Đời người; với hai bàn tay trắng!
Vất vả với đời; tay trắng.. gian lao..
Hoà bình ơi ! . ngươi ở phương nào ..??
mùi chân lý; sao tìm hoài không thấy !
Để tôi; như con thuyên trôi.. không bến !
để lòng tôi ; vương mãi.. bụi cuộc đời tác giả: (LTHA)

Một chút vấn vương Văn học cuối năm Mùi ... Kính.. Cô Tú Thanh Vân- Giáng Ngọc

[Pleiku.]

Vùng Đất Ngập Đồng Tháp Mười

Ðồng Tháp Mười là một địa danh quen thuộc đối với những người sanh trưởng ở miền Nam. Tuy nhiên, số người thật sự có cơ hội đặt chân lên vùng xa xôi này hay được sinh sống trên phần đất này có thể nói là rất ít. Vì vị trí đặc biệt, thiếu phương tiện đường sá lưu thông nên Ðồng Tháp Mười vẫn được coi là một vùng đất hẻo lánh, nhiều bí ẩn.

Ðồng Tháp Mười là một cánh đồng rộng lớn, hằng năm bị ngập lụt lối bốn, năm tháng khi nước sông Cửu Long dâng cao. Biển Hồ Tonlé Sap ở Campuchia và Ðồng Tháp Mười ở Việt Nam là hai nơi lưu trữ nước thiên nhiên, nên đến mùa nước nổi, sông Cửu Long từ từ dâng cao, sau đó nước sẽ lần lần rút ra biển. Vì thế nên ở miền Nam, không có nhu cầu phải đắp đê để ngăn nước như sông Hồng ở miền Bắc. Mực nước mỗi năm tuy dâng cao nhưng từ từ nên ở miền Nam, không có cảnh thiệt hại to lớn của các trận lụt thình lình và chớp nhoáng gây chết chóc như thường thấy ở miền Trung. Diện tích Ðồng Tháp chiếm khoảng 8 ngàn cây số vuông, độ 800.000 mẫu tây. Chiều Nam-Bắc, từ Cao Lãnh tới Svay Riêng dài khoảng 70 cây số; chiều ngang từ Hồng Ngự đến Tân An tính ra khoảng 120 cây số.

Trên các bản đồ thời Pháp thuộc, vùng này có cái tên là Plaine des Joncs (Ðồng Cỏ Lác). Sau 30 tháng Tư năm 1975, tỉnh Sa Ðéc được đổi tên thành tỉnh Ðồng Tháp, diện tích bao trùm gần trọn Ðồng Tháp Mười. Tỉnh Ðồng Tháp nay giáp Campuchia ở phía Bắc, đường biên giới dài khoảng 52 cây số. Phía Nam giáp tỉnh Vĩnh Long, phía Ðông giáp tỉnh Long An và Tiền Giang, phía Tây giáp Cần Thơ và An Giang. Toàn diện tích tỉnh Ðồng Tháp tính ra vào khoảng 3 ngàn 300 cây số vuông.

Nhắc đến địa danh Ðồng Tháp, không thể nào không nhắc đến anh hùng kháng Pháp: Thiên hộ Võ Duy Dương. Võ Duy Dương đã lập nhiều đồn lũy và đã đóng tổng hành dinh tại vùng Tháp Mười. Truyền thuyết của người Miên cho rằng vùng này có tên là Tháp Mười vì nơi đây là nơi đặt ngọn tháp Chùa Miên thứ mười kể từ trên Campuchia xuống. Một số người am hiểu lịch sử miền Nam lại giải thích: tên Tháp Mười thật sự chỉ có từ thời kháng Pháp của Thiên hộ Dương. Ông Võ Duy Dương đã đặt nhiều đồn và tháp để canh chừng tàu của Pháp, kể từ sông lớn Vàm Ba Sao vào đến Tổng hành dinh và cái tháp nơi hành dinh là tháp thứ mười? Tổng hành dinh Tháp Mười được bao vây che chở từ xa bởi ba đồn: Ðồn Tả, Ðồn Hữu và Ðồn Tiền. Mỗi đồn có thể chứa 200 đến 300 nghĩa binh, trang bị với súng, thớt súng bắn đá, đại bác... Ngày 14 tháng Tư năm 1866, Ðô đốc De Lagrandière đã chia 500 quân làm ba mặt tiến vào Ðồng Tháp, xuất phát từ Gò Bắc Chiên đi xuống để đánh Ðồn Tả, từ Cần Lố đi lên tấn công Ðồn Hữu và cánh thứ Ba từ Cái Nứa để đánh Ðồn Tiền. Nghĩa quân đã chống trả từ ngày 15 cho đến ngày 18 thì các đồn Tả, Hữu thất thủ và Thiên hộ Dương phải bỏ Tháp Mười. Quân Pháp đã đốt phá, bình địa đồn, sau khi đã phải chịu thiệt hại trên 100 lính. Thiên hộ Dương tiếp tục chống Pháp nhưng sau chết vì bịnh. Về sau, trên một gò cao của di tích đồn Tháp Mười này, một ngôi chùa Phật đã được dựng lên, trang hoàng theo lối chùa Miên.

Một người Pháp tên Sylvestre, chức vụ Thanh tra, làm việc ở Cai Lậy và Sa Ðéc từ 1869 đến 1878 đã nhiều lần đến viếng Chùa Tháp Mười. Chùa được xây cất trên một gò đất cao độ bốn thước, rộng khoảng ba mươi thước đường bán kính. Nền chùa cất trên đá ong, tháp hình ngũ giác năm mặt, được người Miên gọi là Prasah Préam Loveng (Tháp Năm Căn). Người Việt thì lại gọi là Tháp Mười, có thể vì xưa tháp có 10 tầng nhưng đã đổ nát? Ông Sylvestre có lấy từ Tháp Mười (Ruines de la tour à cinq faces), một phiến đá có chạm hình bánh xe Pháp Luân còn nguyên vẹn với 12 căm bánh xe, gởi về tặng một viện bảo tàng nhỏ “Musée municipal de Rochefort sur Mer” ở Pháp. Các nhà khảo cổ danh tiếng như Etienne Aymonier và Henri Parmentier thuộc trường Viễn Ðông Bác Cổ đều đã viếng thăm Tháp Mười nhiều lần. Từ chợ Sa Ðéc, dùng ghe máy theo kinh Cái Bèo, Tháp Mười và kinh 4 bis (Cát Bích), đi khoảng bốn giờ sẽ đến Tháp. Một giáo sư Pháp văn trường Petrus Ký, sau làm quản thủ viện Bảo tàng Sài Gòn và được thăng Viện trưởng trường Viễn Ðông Bác Cổ, tên L. Malleret là người có công nghiên cứu nhiều nhất về Tháp Mười. Louis Malleret là tác giả bộ Le Delta du Mékong (Lưu vực sông Cửu Long), trong đó quyển thứ IV (Le Cisbassac) là quyển chuyên khảo về Ðồng Tháp. Các viên gạch di tích Tháp Mười còn được lưu giữ ở Bảo tàng viện Sài Gòn là do công của L. Malleret.

Trước thời Kháng chiến Nam Bộ, dân cư sống trong vùng Ðồng Tháp, gồm người Việt, người Miên và Trung Hoa chỉ vào độ 150.000. Hiện nay, theo các thống kê mới nhất của riêng tỉnh Ðồng Tháp, số dân được trên 1,6 triệu người. Cách xa thành phố Sài Gòn độ 162 cây số, ngoài một số đường nhỏ, Ðồng Tháp chỉ có 136 cây số Quốc lộ IA.

Thời Việt Nam Cộng Hòa, người có công phát triển Tràm Chim, từ một vùng cỏ lác hoang vu bên bờ kinh Ðồng Tiến, biến thành một trung tâm sung túc hiện nay, phải kể đến linh mục Bạch. Linh mục Bạch đã xin Tổng thống Ngô Ðình Diệm để hướng dẫn một số giáo dân vào khai khẩn lập nghiệp ở nơi đây. Trước thời Cha Bạch, vùng trung tâm Ðồng Tháp này vào mùa nước nổi bao la như một miền biển rộng. Cha Bạch đã xây dựng được nhiều công trình như: nhà thờ, trường học, chợ, phố xá bằng vật liệu nặng, xi măng, bê tông cốt sắt, vôi gạch... nên đến mùa nước nổi, giữa biển nước mênh mông, nhờ có các công trình kiến trúc mới, Tràm Chim đã trở thành một ốc đảo vững chắc cho ghe thuyền dân chúng neo, tụ họp sinh hoạt trong mùa nước lụt. Người viết bài đã có một thời phục vụ ở bộ Xã Hội nên đã có được cơ hội giúp linh mục Bạch trong các chương trình xây cất định cư các gia đình cơ cực trong vùng.

Tràm Chim Tam Nông nay là một địa điểm du lịch đặc biệt vì là nơi để du khách có thể quan sát loại sếu đầu đỏ, một giống chim hiếm có, mình cao trên một thước. Tháng Giêng đến tháng Năm là mùa mà các hồng hạc này bay trở lại vùng để du khách có được dịp quan sát, chụp ảnh.

Ngoài tên Tràm Chim, nhắc đến Ðồng Tháp, không thể không kể thêm một vài địa danh khác đã đi vào lịch sử như Cù lao Ông Chưởng, nơi danh thần Nguyễn Hữu Cảnh đã chết vì bịnh khi kéo binh trở về, sau chiến thắng vua Chân Lạp vào năm 1699. Gần nhất, phải kể đến rạch Ðốc Vàng Thượng, nơi Việt Minh đã bày mưu đặt kế để ám hại Ðức Thầy Huỳnh Phú Sổ cũng như những vùng xa xôi, sát biên giới Miên là Tân Thành, Cái Cái, nơi Việt Minh đã thủ tiêu, chôn sống tập thể hàng ngàn tín đồ Phật giáo Hòa Hảo.

Phật giáo, một tôn giáo lớn, dạy người đời nên làm lành, lánh dữ, giữ tâm trong sạch, đã được phổ biến ở Việt Nam trên hai ngàn năm. Khi được truyền bá vào Nam nhân cuộc Nam Tiến, Phật giáo đã uyển chuyển hòa hợp vào điều kiện sinh sống mới của dân chúng, vào vùng đất trù phú “làm chơi, ăn thiệt.” Phật giáo Hòa Hảo được Ðức Thầy Huỳnh Phú Sổ phát triển ở đồng bằng sông Cửu theo phương pháp hành đạo của Phật Thầy Tây An, đã được nông dân Nam Bộ hưởng ứng chấp hành. Một nền Phật giáo Thời đại, không chủ trương dựng chùa to, đúc tượng lớn, không hệ thống Tăng ni, Sư sãi, không chuông mõ, đã được hằng triệu tín đồ miền Nam chấp nhận. Thay vì xây các chùa lớn, giáo dân theo chủ trương của Phật Thầy Tây An đã hình thành những trại ruộng là nơi để vừa cấy cày sinh sống, vừa tu học, hành đạo; tự túc không nhờ đến sự cúng dường của dân chúng. Các Trại ruộng lớn như Láng Linh, Cần Lố... cũng là các nơi nuôi dưỡng tinh thần chống thực dân Pháp.

Thời Gia Long phải bôn tẩu ở miền Nam, Sa Ðéc ven biên Ðồng Tháp là nơi Gia Long đã có một thời ẩn trú lâu dài. Vì thế nên ở làng Long Hưng tức Nước Xoáy, có sự tích Cây da bến Ngự là nơi chúa Nguyễn thường ngồi câu cá và suy tính tìm mưu chống Tây Sơn. Năm 1787, Gia Long cho xây một đồn nơi đây, nay còn di tích. Chúa Nguyễn và binh lính cũng đã được một gia chủ tên Nguyễn Văn Hậu ở Long Hưng nuôi cơm. Chúa Nguyễn nhận Ông là cha đỡ đầu, vì thế ở Long Hưng năm 1807 có xây Lăng Ông Bõ (cha đỡ đầu của vua). Bảo Ðại lên ngôi vua năm 1932 nhưng mãi đến năm 1942, lần đầu tiên, chánh quyền thực dân mới đồng ý cho Bảo Ðại vào thăm Nam Kỳ, nhân dịp Bảo Ðại được vua Shihanouk mời viếng Campuchia. Trong thời gian cư ngụ ở Sài Gòn, Bảo Ðại đã ngỏ ý muốn đến viếng Lăng Ông Bõ ở Long Hưng. Chánh quyền Sa Ðéc viện cớ là từ Sa Ðéc đến làng Tân Dương có đường bộ nhưng từ đây vô Nước Xoáy, tức Tân Hưng phải đi tàu máy, rất bất tiện để đưa vua Bảo Ðại đi thăm Lăng. Thật sự thì Pháp không muốn cho Bảo Ðại được có cơ hội gây cảm tình và uy tín đối với dân chúng miền Nam. Bằng cớ là trong việc vua Bảo Ðại muốn đến thăm Bến Tre là sinh quán của Ðức bà Từ Dũ, mẫu thân của vua Tự Ðức, Thống Ðốc Ðông Dương là Ðô đốc Decoux chấp nhận, nhưng chánh quyền Pháp ở Nam Kỳ lại ra chỉ thị cấm dân chúng dọc đường không được tụ tập hoan hô!

Cao Lãnh cũng là một địa danh thường được nhắc đến. Dân mê thích đá gà ngày trước đã kháo nhau:

Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh,
Gái nào đẹp bằng gái Nha Mân?

Nha Mân, vùng Cái Tàu Hạ, có con rạch Nha Mân êm đẹp, hiền hòa. Theo sử sách Miên, nơi đây vốn là nơi có các thiếu nữ đẹp khiến các vua Miên thường chọn làm hoàng hậu.

Cao Lãnh nằm vào ven biên Ðồng Tháp, một vùng ruộng vườn xanh tốt nhưng vì ngày xưa không có đường lộ giao thông như con đường nối liền An Hữu đến Hồng Ngự hiện nay, nên là nơi đất lành chim đậu, nơi nương náu của nhiều nhà cách mạng chống Pháp. Nơi đây đã từng là nơi có những cuộc biểu tình của dân chúng chống thực dân. Người viết bài còn nhớ chỉ hôm sau ngày 9 tháng Ba năm 1945, ngày quân Nhật đảo chánh thực dân Pháp ở Sài Gòn, thì ngay sáng hôm đó đã có truyền đơn rải ở vùng Cao Lãnh để thông báo cho dân chúng tình hình chánh trị mới!

Ðồng Tháp là vùng đất thấp nên từ trước đến nay chưa có các công trình xây cất đường sá hẳn hoi. Tuy nhiên, nhờ được có nhiều kinh lạch được đào nên giao thông bằng đường thủy đã được sử dụng cho việc chuyên chở. Việc đào kinh đã được thực hiện từ xa xưa do người Chân Lạp như hố Cái Bác từ ngọn Cái Cái đến ngọn Vàm Cỏ Tây, hoặc những con kinh đứt khúc vùng Ðông-Bắc. Ðặc biệt dưới thời các chúa Nguyễn trong cuộc Nam tiến, nhiều kinh chiến lược quan trọng đã được thực hiện như Thoại Ngọc Hầu đã đào kinh Vĩnh Tế... Thời Pháp chiếm đóng, nhiều kinh lớn khác đã được thiết lập trong ý đồ thâm nhập và phát triển vùng đất hoang vu, nơi trú ẩn của các người ái quốc chống Pháp. Con kinh Lagrange, được người Việt một thời kêu là kinh Lạc Giăng (tên của viên Chánh Tham biện tỉnh Tân An đã chủ trương) là một kinh quan trọng trong trung tâm Ðồng Tháp, rộng trên 20 thước, tàu bè có thể chạy thông thương lên phía Gẫy để đến rạch Cái Cái. Ðặc biệt có con kinh Cát Bích, nghe tưởng là tên chữ Hán-Việt nhưng thật ra là lối phát âm bình dân để đọc tên Pháp là kinh số “4 bis”! Thời Việt Nam Cộng Hòa, việc hoàn tất con kinh Ðồng Tiến, bề ngang rộng đến 100 thước, là một thành tích đáng ghi nhớ. Bác sĩ Phan Quang Ðán và tác giả bài này, trong chương trình Khẩn hoang Lập ấp, đã vô cùng kinh ngạc khi có được dịp trở lại thăm vùng kinh được đào sau một năm. Trên hai bờ kinh, suốt dãy đất được xáng múc đổ lên, các nông dân đã năng động biến thành các vườn dưa hấu bạt ngàn!

Nếu sát nhập vào khu Ðồng Tháp vùng kế tiếp là khu phía Ðông sông Vàm Cỏ Tây tới tận sông Vàm Cỏ Ðông thì mới hiểu vì sao Ðồng Tháp là một chiến khu quan trọng trong suốt cuộc chiến. Chiến khu Ðồng Tháp như vậy là một vùng rộng lớn giữa sông Tiền và sông Vàm Cỏ Ðông. Ðây là một trũng nước lõm, thâu nhận nước sông Tiền từ mặt Ba Nam chảy xuống. Mé Ðông là các gò chạy dài từ Mỹ Tho qua Bến Lức, Tân An. Mé Nam cũng có nhiều giồng để chận nước lại. Vùng bùn lầy bất tận này có lõm ở giữa là Gò Bắc Chiên và Tháp Mười. Ðây là một vùng dân cư thưa thớt. Ðồng Tháp năm nào cũng lụt lội, thảo mộc thường là cỏ năng, lác, bàng. Khu giữa hai con sông Vàm Cỏ mỗi năm cũng lụt vào mùa mưa và là một vùng đầy loại thảo mộc khác hẳn Ðồng Tháp là lau sậy. Thời Pháp, quân đội chưa có phương tiện trực thăng chuyển quân nên hành quân vào vùng rất khó khăn, chỉ có thể dùng các toán nhảy dù. Ðể ngăn chặn các chuyển quân hoặc tuần tiễu bằng đường thủy, kháng chiến quân đã đóng nhiều cản chặn trên các ngõ vào các kinh lạch. (tt)